De patiënt als actieve partner die de touwtjes van zijn zorgproces stevig in handen heeft. Zo zien overheid, zorgverzekeraars, zorgverleners en patiëntenorganisaties het graag. Utopisch denken, stelt Jany Rademakers, de helft van de Nederlandse bevolking is niet in staat de eigen gezondheid actief te ‘managen’. De NIVEL-onderzoeker en bijzonder hoogleraar Gezondheidsvaardigheden en patiëntparticipatie aan Maastricht University beschouwt dit als een uitdaging voor beleidsmakers en zorgverleners.
De actieve patiënt als utopie – zo luidt de veelzeggende titel van de oratie die Jany Rademakers in mei dit jaar uitsprak toen ze hoogleraar werd in Maastricht. Het regende reacties, ook van individuele zorgprofessionals en patiënten. Waardering en opluchting: eindelijk aandacht hiervoor. “Mensen verschillen in hoe ze zelfstandig goed voor hun eigen gezondheid kunnen zorgen”, stelt Rademakers. Het is de rode draad in haar carrière. Op een congres in Amerika hoorde zij de term health literacy. “Gezondheidsvaardigheden, zeggen wij. We hebben onderzocht hoe je de zorg beter kunt laten aansluiten bij mensen met lage gezondheidsvaardigheden. Tegen welke problemen lopen ze op? En hoe kun je als professional die groep meer bij de hand nemen?”
Emancipatie
In 2009 werd Rademakers programmaleider op het themagebied ‘Kwaliteit van zorg vanuit patiëntperspectief’ bij onderzoeksinstituut NIVEL. De Wet Marktordening Gezondheidszorg (Wmg) en de Zorgverzekeringswet (Zvw) waren in 2006 ingevoerd; beide wetten die de actieve patiënt benadrukken en een centrale rol geven. “Mensen moesten de juiste zorgverzekeraar kiezen, de juiste zorgverlener of zorginstelling. Ze moeten meebeslissen over hun behandeling. Wat moeten patiënten veel, dacht ik. Wie bedenkt dat eigenlijk? En kan iedereen dat wel?” Rademakers bespeurde een gat tussen de retoriek over de actieve patiënt en de werkelijkheid. “Het gaat altijd maar over kwaliteitsindicatoren die op websites staan als Kies Beter. Tegelijkertijd blijkt uit onderzoek dat mensen naar de arts gaan bij wie ze zich het meest vertrouwd voelen of naar wie ze altijd al gingen.”
Aandacht
Uit onderzoek van Jany Rademakers blijkt dat een op de twee volwassen Nederlanders moeite heeft met zelfmanagement. Kan eHealth de eigen regie versterken? “Het biedt veel mogelijkheden. Tegelijkertijd ga je een aantal doelgroepen missen, juist door het gebruik van eHealth en technologie. We moeten oppassen voor een tweedeling tussen mensen die het allemaal gemakkelijk oppikken en mensen die moeite hebben om de informatie te begrijpen en worstelen met de computer.” Creëer aandacht voor lage gezondheidsvaardigheden in alle geledingen van de zorgorganisatie, is dan ook een van de aanbevelingen van Rademakers.
Auteur: Els van Thiel