Naast de negen proeftuinen in het kader van populatiebekostiging zijn er meer regionale en lokale initiatieven. De aanpak en resultaten zijn divers. De Eerstelijns analyseert.
De proeftuinen populatiebekostiging (n=9) lopen in 2017 af. Er volgt nog een formele evaluatie, maar er is op basis van tussentijdse peilingen al een aantal lessen te leren. Deze proeftuinen hebben als kenmerk dat ze een regionale benadering hebben. Op basis van gelijksoortige criteria zijn er nog negen projecten te identificeren. De namen zijn soms anders – leertuinen, regioprojecten – maar de zoektocht is identiek.
Vergelijkbare worstelingen
De onderwerpen waarmee de proeftuinen, leertuinen en regioprojecten worstelen, zijn voor een deel vergelijkbaar. De historisch gegroeide hiërarchische verhoudingen van de partijen in de regio, de bekostiging van een nieuw portfolio, de cultuurkloven tussen partijen en de focusverschillen (korte – lange termijn, zorg – kosten, monodisciplinair – multidisciplinair). Maar ook de bestuurlijke drukte en verandermoeheid bij zorgprofessionals, het probleem om de veranderingen (semi)wetenschappelijk te onderbouwen en de ICT-perikelen zijn voor alle proefregio’s generiek.
Identieke successen
De successen zijn ook identiek. Waar influencers elkaar vinden, vertrouwen wordt opgebouwd, de externe druk van bijvoorbeeld krimp of wederzijdse afhankelijkheid groot is en financiers bereid zijn om te investeren zonder vooraf een sluitende business case te eisen, worden stappen gezet. Al gaat het langzaam.
De focus lag in aanvang bij veel proeftuinen op de medische zorg. Preventie en welzijn zijn veel minder in trek. Het concept van Positieve Gezondheid lijkt echter een nieuwe gemeenschappelijke referentie te kunnen geven. Ook de groeiende verantwoordelijkheid van gemeenten ondersteunt de verbreding. Tegelijk kan worden vastgesteld dat een van de belangrijkste doelstellingen van de proeftuinen niet of nauwelijks is behaald. Namelijk het realiseren van financiële substitutie van de tweede naar de eerste lijn. Ook de verschuiving van professionele hulp naar zelfmanagement en mantelzorg blijft vaak hangen in goede bedoelingen of resulteert vooral effect bij niet kwetsbare groepen.
Proeftuinen, leertuinen… moeten we er dan maar mee stoppen? Nee, juist experimenteren en leren kan ons verder brengen. Er is geen wondermiddel dat overal werkt. Maar als meerdere visionaire leiders in de regio het voortouw nemen, kunnen interessante coalitions of the willing ontstaan.
Auteur: Jan Erik de Wildt
Download het volledige artikel hier: