De Nederlandse ziekenhuizen gaan een hectisch 2015 tegemoet. Er zijn veranderingen in bekostiging, gedrag van patiënten, toenemende concurrentie; er is een krimpende productie en strakker zorginkoopbeleid van verzekeraars. Dat heeft effecten op de samenwerking met de eerstelijnszorg. Een systeemziekenhuis kan voor wat betreft de vrije artsenkeuze rekenen op een coulantere benadering. De Eerstelijns analyseert de ontwikkelingen.
Nederlandse ziekenhuizen ondergaan in 2015 veel veranderingen. Dat heeft ook de nodige gevolgen voor de eerste lijn. Dit artikel behandelt vijf cruciale elementen daarin: beleidsveranderingen, de structuur van het ziekenhuis, bekostigings- en financieringsveranderingen in de tweede lijn, strategische ontwikkelingen, en tot slot de effecten op de eerstelijnszorg.
Beleidsveranderingen in 2015
Geïntegreerde bekostiging
De geïntegreerde bekostiging voor ziekenhuizen en medisch specialisten is per 1 januari ingevoerd. Daarmee verdwijnt het onderscheid tussen honorarium van medisch specialisten en infrastructurele kosten van het ziekenhuis. Ziekenhuizen worden volledig risicodragend vanaf 2015.
Artikel 13 vrije artsenkeuze
Als de wijziging van artikel 13 in de Zvw alsnog wordt goedgekeurd in de Eerste Kamer en de vrije artsenkeuze aan banden wordt gelegd, zal de zorginkoopmacht van zorgverzekeraars aanzienlijk toenemen. Want een belangrijk deel van de verzekerden is niet kundig, bereid of in staat om voor een duurdere substitutiepolis met vrije artsenkeuze te kiezen. Zorgverzekeraars zullen kwaliteits- en doelmatigheidseisen aan elkaar koppelen en ziekenhuizen verder onder druk zetten. Alleen een systeemziekenhuis kan rekenen op een coulantere benadering. Zo is het ZorgSaam ziekenhuis in Terneuzen alleen te handhaven met steun van preferente zorgverzekeraar CZ, omdat de kosten van een uitstroom van de Zeeuws-Vlaamse bevolking naar Belgische ziekenhuizen tot nog hogere kosten leidt. Ook academische ziekenhuizen zullen de komende jaren de beperkte financiële groei ervaren. Daarnaast moeten zij rekening houden met beperking van de directe toegang voor patiënten met naturapolissen.
De structuur van het ziekenhuis in 2015
Om het ziekenhuis effectief te kunnen besturen, maar ook het fiscaal ondernemerschap van medisch specialisten veilig te stellen, zijn er twee type integratiemodellen ontwikkeld: het samenwerkingsmodel en het participatiemodel. In de meeste ziekenhuizen (negentig procent) is gekozen voor het samenwerkingsmodel.
Samenwerkingsmodel
Het ziekenhuis heeft de erkenning Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi ) en contracteert met de zorgverzekeraar. Vervolgens sluit het ziekenhuis een contract af met het Medisch Specialistisch Bedrijf (MSB). Er zijn dus twee contracteerrondes nodig, terwijl er ook een verdelingsvraagstuk is. Daarnaast zal het MSB omzet extramuraal willen ontwikkelen, om fiscale redenen, om extra omzet te genereren boven de omzetplafonds die het ziekenhuis krijgt opgelegd of om de krimpende volumes te compenseren.
Participatiemodel
Een andere optie is het participatiemodel. Medisch specialisten worden dan mede-eigenaar van het ziekenhuis. Met een minderheidsaandeel en een financiële inleg. Er ontstaat één bedrijf. Dit is in naar schatting bij tien procent van de ziekenhuizen aan de orde. Hoewel er ook sturings- en verdelingsvraagstukken zijn, is er sprake van één gemeenschappelijk bedrijf. Ook hier is extramurale omzet aan de orde, maar zal het strategisch belang van het ziekenhuis nadrukkelijker worden meegewogen. Banken prefereren dit model, vanwege het ownership en eigen investeringen van de medisch specialisten. Toch komt het in de praktijk weinig voor.
In de laatste maanden van 2014 hebben adviseurs, fiscalisten en banken overuren gemaakt om de veranderingen door te voeren. De uitwerking zal zeker in Q1 2015 nog veel energie vergen en tot veel interne sturingsproblemen leiden.