Rekenschap geven: een constructieve weg tussen “blind vertrouwen” en “intensief controleren”

Rekenschap geven is zelden favoriet. Het gebeurt slechts incidenteel en nauwelijks op eigen initiatief. Vaak start een eisende partij met rekenschap vragen. Meestal is de aanleiding negatief, er speelt iets van verhaal halen, waardoor betrokkenen zich in de verdediging gedrukt voelen. Toch laat rekenschap geven mensen zelden onberoerd. Vanuit een positieve ervaring wil men de volgende keer nog beter voor de dag komen, vanuit een negatieve ervaring “gezeur” voorkomen. Blijkbaar is rekenschap geven wel “effectief” en zou het een oplossing kunnen bieden voor een aantal actuele uitdagingen, onder meer bij “Het roer moet om”.

Zorgprofessionals klagen over de toenemende bureaucratisering en administratieve verplichtingen vanuit overheid of zorgverzekeraars die hen in hun werkzaamheden belemmeren en te veel tijd kosten. Deze bureaucratisering zorgt echter eveneens bij de controlerende partij voor een last; het optuigen van een (vaak duur) controleapparaat. Men kiest dus niet zomaar voor bureaucratisering.
Bureaucratisch organiseren is erop gericht om machtsmisbruik tegen te gaan. Het moet willekeur, “voortrekkerij” of zelfs bedrog door vermenging met persoonlijke belangen tegengaan. Ook in de zorg is toenemende bureaucratisering een vorm van bescherming van een kwetsbare, afhankelijke patiënt/cliënt en bedoeld om misbruik van collectieve middelen of fraude te voorkomen.

Nu is het verleidelijk om te roepen dat het bureaucratisch denken uitgaat van wantrouwen, dat de meeste professionals in de zorg geen kwade bedoelingen hebben en dat je hen maar moet vertrouwen. Toch is dit te eenvoudig gesteld. De professional heeft door zijn autonomie nu eenmaal veel macht (artsen moeten niet voor niets een eed afleggen!), waardoor er behoefte is aan een countervailing power.

Maar hoe ziet die er uit? Vaak eindigen discussies hierover in de vraag of je professionals, of mensen in het algemeen, mag vertrouwen of niet. Belangrijk hierbij is dat vertrouwen telkens als een “vertrekpunt” wordt gezien. Je zou deze vastlopende discussie kunnen “ontstroeven” door vertrouwen als resultante te beschouwen.