Insight
In 2019 is binnen de Wmo, die als doel heeft om hulpbehoevenden zo lang mogelijk thuis te laten wonen, een verandering doorgevoerd die vergelijkbaar is met het voorstel om het eigen risico af te schaffen. De eigen bijdrage voor de Wmo werd voor hogere inkomens in 2019 namelijk substantieel verlaagd doordat de inkomensafhankelijke bijdrage werd omgezet in een vast tarief per maand. Uit een publicatie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat deze wijziging binnen een jaar resulteerde in een landelijke stijging kostenstijging van in totaal 22 procent. Deze sterke stijging kan een indicatie zijn van een mogelijke stijging van de vraag naar medische zorg als het eigen risico wordt opgeheven. De mogelijke sterke stijging van de vraag is niet alleen een kostenpost, maar leidt ook tot onaanvaardbare druk bij de zorgverleners.
Bron: CBS
Overigens worden de eerdere maatregelen weer teruggedraaid en wordt de Wmo weer inkomensafhankelijk, in de verwachting dat de vraag naar ondersteuning zal afnemen.
Uit onderzoek van EenVandaag blijkt dat een op de vier mensen het afgelopen jaar zorg heeft gemeden om het betalen van de 385 euro aan eigen risico te ontlopen. Inmiddels heeft een meerderheid van de Tweede Kamer de motie gesteund om het eigen risico af te schaffen. De vraag is of dit voor iedereen noodzakelijk is. De kosten van het eigen risico worden immers het meest gevoeld door de groepen waarvan de budgetten al krap zijn en die afhankelijk zijn van een uitkering, zoals bijstand, Wajong of AOW.
Een alternatief zou daarom kunnen zijn om deze uitkeringen te verhogen met het bedrag van het eigen risico. In 2023 zijn er ruim 5,1 miljoen mensen in Nederland afhankelijk van een uitkering, waarvan het merendeel – bijna 3,6 miljoen – AOW ontvangt. Als deze 5,1 miljoen mensen een verhoging van zo’n 32 euro per maand ontvangen, dat wil zeggen 385 euro per jaar, dan kunnen zij dit geld zelf inzetten voor het eigen risico als het nodig is. En als het een jaar niet nodig is, kunnen andere noodzakelijke uitgaven worden gedaan. Deze extra uitgave kost de overheid bijna 2 miljard euro per jaar (5,1 miljoen x 385 euro).
Deze oplossing is slechts een rekenvoorbeeld om te laten zien dat mensen die financieel kwetsbaar zijn op een andere manier ondersteund kunnen worden om de druk van hoge zorgkosten te verlichten. Het verhogen van de AOW is overigens is geen ideale oplossing, omdat veel senioren aanvullend pensioen en voldoende vermogen hebben en voor hen het eigen risico geen barrière vormt om zorg te vragen.|
Onderstaande tabellen geven een weergave van de kosten voor zowel de burger als de overheid bij verschillende opties. Dit betreft, ongewijzigd beleid, het schrappen van het eigen risico zoals nu wordt overwogen, evenals de optie om de AOW, bijstand en andere uitkeringen met 2 miljard euro te verhogen
- A. ongewijzigd beleid : burgers blijven 3,3 miljard eigen risico betalen.
- B. Het eigen risico wordt omgezet in een hogere premie. De vraag neemt niet toe
- C. Door afschaffing van het eigen risico stijgt de vraag met 2,7 miljard euro.
- D. Het eigen risico blijft bestaan, de overheid vergoedt 2 miljard euro eigen risico via hogere uitkeringen De vraag neemt alleen toe doordat de financieel kwetsbaren, de 5,1 miljard ontvangers van een uitkering meer zorg vragen. Dit is ongeveer 1/3 van de premie betalers. Daarmee neemt de vraag met ongeveer 900 miljoen euro toe.
- E. Het eigen risico blijft bestaan, de overheid vergoedt 2 miljard euro eigen risico via hogere uitkeringen, vraag stijgt toch met 2,7 miljard.
De kosten van de diverse opties zijn gebaseerd op de volgende veronderstellingen:
- Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) verwacht dat door het wegnemen van het eigen risico de vraag sterk zal stijgen. Het ministerie zegt in een brief van december dat het gaat om een toename van de zorgvraag met 2,7 miljard euro. In combinatie met de 3,3 miljard aan eigen risico die na het afschaffen ervan door alle premiebetalers moet worden opgehoest, gaat het om een totaal van 6 miljard euro.
- De afgelopen jaren werd de groei van de zorgvraag voor 50 procent bekostigd uit stijging van de zorgpremie en 50 procent uit algemene belastingen. In de tabellen blijven deze verhoudingen gelijk.
Het verschil in de geschatte kosten voor de burger uitgedrukt in de jaarlijkse premiestijging is substantieel. Als de zorgvraag alleen stijgt bij de personen die door eerder gebrek aan geld nu wel het eigen risico kunnen betalen bedraagt die premiestijging ongeveer 31 euro per jaar, een paar euro per maand voor de premiebetaler. Als blijkt dat de vraag toch toeneemt met het door de ministerie genoemde 2,7 miljard euro, dan gaat het om ongeveer 93 euro per jaar en daarmee 7,75 euro per maand. De waarheid zal in het midden liggen.
De gevolgen van de verschillende opties voor de premiebetaler zijn weergegeven in onderstaande tabel:
De komende weken voeren de beoogde regeringspartijen intensieve gesprekken over het te vormen beleid; wellicht kunnen zij de optie om de financieel kwetsbaren te ondersteunen met 32 euro per maand meenemen in de overwegingen. Dat kost de overheid direct geld, maar het afschaffen van het eigen risico resulteert waarschijnlijk in meer problemen dan het oplost: de druk op de zorg wordt onaanvaardbaar hoog en de premies stijgen snel. Voor de burger valt de optie om de financieel kwetsbaren te ondersteunen veel goedkoper uit, namelijk in slechts 3 tot 8 euro extra premie per maand, ten opzichte van de 25 euro die door het ministerie van VWS is aangegeven. En bovendien komen de voordelen bij de groep terecht die hier het meest behoefte aan heeft.
CBS: 26 november 2023 : Meer hulp bij het huishouden via WMO maatwerk
CBS: 21 augustus 2023: gemeentelijke uitgaven WMO
CBS: 19 december 2023: armoede en sociale uitsluiting 2023
BRON: Abn-Amro