Met drie nieuwe wetten begon in 2015 de decentralisatie van het sociaal domein: Jeugdwet, Participatiewet en de herziening van de Wet maatschappelijke ondersteuning. Jasper Loots en Piet-Hein Peeters onderzochten hoe de mega-operatie heeft uitgepakt en beschreven dat in de bundel ‘Vijf jaar lokaal sociaal domein – Veel gedaan, te weinig bereikt’.
Volstrekt nieuwe rol
Was de operatie niet een maatje te groot voor de gemeenten, temeer omdat die gepaard ging met een ingrijpende bezuiniging? “Van begin af aan was er veel kritiek”, blikt Peeters terug. “Terecht, want er ontbrak een hoop in de aanloop naar 1 januari 2015, zoals een gedegen financiële doorrekening, inkoopkwaliteit bij gemeenten en betrokkenheid van bijvoorbeeld zorgverzekeraars. De gemeenten kwamen in een volstrekt nieuwe rol: van uitvoering naar beleid. Ze waren te enthousiast in het oppakken daarvan, zeggen sommige experts.”
Maar iedereen is het er achteraf over eens: de inhoudelijke basisprincipes klopten toen. En die staan nog steeds overeind. Peeters vat ze nog eens samen: “Dichtbij. Integraal. Informeel. Meer eigen verantwoordelijkheid. Meer gericht op preventie en positieve gezondheid. En bij die politieke, ideologische argumenten is in de loop der jaren steeds meer praktische noodzaak bijgekomen. Denk bijvoorbeeld aan personeelsgebrek en voortgaande extramuralisering van de zorg.”
Eigenaarschap
Het ontbreekt niemand aan goede bedoelingen. Toch verloopt het proces veel trager dan van tevoren bedacht, zo staat in het boek. Bovendien blijft de overgang van eigenaarschap bij de overheid naar eigenaarschap bij de burger (van verzorgingsstaat naar ‘verzorgingsstad’ naar ‘verzorgingsstraat’, zoals de auteurs dit noemen) stokken op het niveau van gemeenten. Die zijn nu nog te veel bezig met hun eigen rol. Het is een paradoxale situatie.
Peeters: “Aan de ene kant moet je gemeenten de tijd en ruimte geven om de veranderingen te laten bezinken. Of de stuiterbal uit te laten stuiteren, zoals Erik Dannenberg dat in ons boek noemt. Aan de andere kant gaat het om kinderen of kwetsbare mensen met een acute hulpvraag. Daar kun je niet mee experimenteren.”
Onafhankelijke experts
Loots en Peeters spraken met kenners van de praktijk: onafhankelijke experts die bij veel gemeenten in de keuken hebben gekeken. Met opzet interviewden de auteurs geen bestuurders of ervaringsdeskundigen.
De antwoorden in hun boek komen van de geïnterviewden. Loots en Peeters trekken zelf geen conclusies. Tekenend is dat het boek eindigt met een tweegesprek tussen de auteurs – ze zitten nog vol vragen. De bladzijden daarvoor zijn een soort naslagdocument. De dertien geïnterviewde experts hebben uiteenlopende visies en belichten verschillende aspecten van de decentralisaties.
Decentralisatie
Wilt u ook terugblikken op de decentralisatie? Iedere nieuwe abonnee van De Eerstelijns krijgt het boek ‘Vijf jaar lokaal sociaal domein’ cadeau. Hier leest u hoe uw abonnee wordt.
Lees hier meer over dit onderwerp.
Auteur: Leendert Douma