Lokale oplossingen in coronatijd, anders durven doen…

Los een dreigend beddentekort niet op door coronapatiënten te verplaatsen, maar door het versterken van de lokale zorgaanbod op basis van een goede registratie en het delen van informatie, stelt huisarts Marcel Kerkhoven.

De huidige aanpak van de coronacrisis bedreigt directe, persoonsgerichte zorgverlening. Ons Nederlands beleid in de afgelopen weken was niet gericht op het isoleren van COVID19 besmettingen, maar op het beheersen van de ongecontroleerde virustransmissie. De maatregelen die zijn genomen werden grotendeels bepaald door de ic-beddencapaciteit in Nederland. Alles is in stelling gebracht voor de grote groep aan patiënten die op ons af komt. Zo worden hotels en congrescentra nu ingericht als overloop voor het ziekenhuis en als eerstelijns verblijf voor COVID19 patiënten. De regionale coördinatie van het zorgaanbod lijkt in één vloeiende beweging voorbij te gaan aan de lokale mogelijkheden die we in de afgelopen jaren zorgvuldig hebben opgebouwd.

Terminale zorg hoort niet thuis in een zorghotel

Waar de oplossing lokaal gericht zou kunnen zijn, zoeken thuiszorgorganisaties, verpleeghuizen, ziekenhuizen en huisartsen en masse binnen hun eigen organisatie naar opschaling. De genoemde regionale oplossing kan zeker werken als het gaat om verlengde zorg na een ziekenhuisopname, maar is in mijn ogen niet geschikt voor COVID19 verdachte patiënten als zij op basis van hun kwetsbaarheid niet naar het ziekenhuis kunnen of willen, maar ondertussen wel afhankelijk zijn van intensieve, vaak terminale zorg. Zij dreigen met deze regionalisering verplaatst te worden naar een – tijdelijke zorgvoorziening, met het wegvallen van hun mantelzorg, sociaal systeem en vaak eigen behandelaar tot gevolg.

Ook in coronatijd de juiste zorg op de juiste plaats

In mijn betrekkelijke korte ervaring rond stervensbegeleiding van COVID19 patiënten en uit wat ik lees in casuïstiekbeschrijving door collegae, valt op te maken dat het terminale ziektebeloop zich bij kwetsbare patiënten kenmerkt door een kort ziekbed voorafgaand aan het overlijden.
De terminale zorg die in de afgelopen jaren heel zorgvuldig georganiseerd en mogelijk is gemaakt in de eigen vertrouwde omgeving van het woonhuis of instelling en is ingebed in het sociale netwerk van mensen, wordt in deze coronacrisis als bijna vanzelfsprekend losgelaten. Wij bereiden ons voor om patiënten te vervoeren naar grootschalige noodvoorzieningen; waarvan vele wegens het ontbreken van inventarisatie bij professionals uit het veld onbenutte capaciteit hebben. In plaats van het verplaatsen van personeel en kennis, verplaatsen we ernstig zieke mensen.

Zorg dichtbij ook in coronatijd

Op wijkniveau hebben we de afgelopen jaren te maken gekregen met een bonte schakering aan zorgaanbod; kleinschalige woonvormen, mensen met een Wlz-indicatie die thuis verblijven en zelf zorg inkopen, instellingszorg en vele thuiszorgorganisaties. En dit alles naast de van oudsher los georganiseerde huisartsenpraktijken en andere eerstelijnszorgvoorzieningen. Daarnaast is ook op gemeenteniveau in de afgelopen vijf jaar veel veranderd. Het wijkgericht werken, de versterking van het welzijnsaanbod op lokaal niveau en de invoering van de Wmo hebben ertoe geleid dat er een fijnmazig aanbod is ontstaan. Dit is zeker nog niet perfect, maar samen met de verschillende lokale zorgverleners en instellingen kan het in mijn ogen een prima basis vormen voor de niet-gehospitaliseerde zorg in de huidige coronacrisis.

Passende zorg in de buurt kan alleen met gedetailleerde data op lokaal niveau

De hoeveelheid verdachte en daadwerkelijke gevallen in een wijk of in een instelling is op dit moment niet duidelijk. Een bevestigd geval in een instelling met acht andere bewoners die ook ziek zijn, telt in de statistieken als één besmetting. De werkelijke belasting van zorgpersoneel en de benodigde aantallen persoonlijke beschermingsmaatregelen staan in geen verhouding tot die ene statistische melding. Maar ook in geen verhouding tot de daadwerkelijke belasting van de thuiszorg, huisartsen en instellingen; waar helaas het een en ander niet goed is gegaan.

Gebrekkige registratie

De registratie van verdenkingen op COVID19 buiten de ziekenhuizen vindt op dit moment niet gestructureerd plaats. Mijn diagnoses en verdenkingen op basis van klinisch beeld als huisarts en eventuele testresultaten in de huisartsenpraktijk worden niet (automatisch) gedeeld met de thuiszorgorganisaties, komen niet op de beleidstafels van de gemeente en andere instellingen. Het beleid dat we maken is op basis van ruwe schattingen en ziekenhuiszorg. Ook de noodzaak voor de opschaling en regionalisering van coronazorg is voor een deel gelegen in deze summiere inzichten op het totaalaantal besmettingen. Als we niet kiezen voor isolatie en nog onvoldoende testen, betekent dit nog niet dat we blind moeten blijven voor de aantal verdenkingen.
Eerstelijnsartsen (huisartsen, specialisten ouderengeneeskundige, artsen voor verstandelijk gehandicapten, afdelingsartsen van GGZ-instellingen) kunnen van COVID19 verdachte patiënten registreren, zodat de capaciteitsvraag van mensen en middelen op lokaal en regionaal niveau beter in beeld gebracht wordt en tijdig in lokale oplossingen kan worden voorzien en eventuele uitbraak van infecties worden herkend. Ik pleit voor invoering van zo’n landelijk registratiesysteem vanuit de eerste lijn. Deze registratie helpt huisartsen, thuiszorginstellingen en andere zorgverleners die directe zorg moeten leveren en verantwoordelijk zijn voor de planning van de zorg op lokaal niveau. En deze registratie vormt ook een belangrijk beleidsinstrument voor lokale overheden en veiligheidsregio’s om capaciteit te monitoren en problemen voor te zijn.

Verplaats kennis en mankracht, niet de kwetsbare groepen

Door gebruik te maken van de inzet van lokaal verzorgend en verplegend personeel over de instellingsmuren heen, samen met sociale wijkteams, betrokken burgers en bestaande en nieuwe bewonersinitiatieven, denk ik dat we deze coronacrisis over een langere periode beter te lijf kunnen dan wanneer we inzetten op regionale noodvoorzieningen. Zeker als we de juiste informatie met elkaar weten te delen.
Hoe mooi zou het zijn als we op lokaal niveau fysiotherapeuten, podotherapeuten en andere eerstelijns hulpverleners op basis van vrijwilligheid inzetten voor een bestendige oplossing voor de komende maanden? Het lokale wijkteam aangevuld met een groep paramedici en betrokken vrijwilligers. De kennis en kunde die ontbreekt, kan vanuit de regio worden aangeleverd. Bij eventuele personeelstekorten door ziekte of een onverwacht grote zorgvraag kan er geput worden uit een regionaal in te zetten flexibel team van zorgverleners.

Open data voor passende zorg in de buurt antwoord voor uitfasering lockdown

Als huisarts deel ik de noodzakelijke informatie over de besmettingen en verdenkingen van COVID19 op basis van wederkerigheid, doelbinding gedefinieerd vanuit mijn zorgverleners rol in de zorgketen, gekoppeld aan een beloop in de tijd. Zodat de betrokken wijkverpleegkundige en thuiszorg medewerkers op de hoogte zijn van de diagnoses die er worden gesteld. We moeten juist nu weten waar we mee bezig zijn. Niet alleen om de coronapatiënten goed te kunnen begeleiden, maar ook om te voorkomen dat we de reguliere zorg uithollen met allerlei regionaal nieuw corona zorgaanbod. We moeten voorkomen dat er een mismatch ontstaat tussen van lokaal nodig is en wat regionaal gerealiseerd wordt.

Grootschalig denken in lokale oplossingen

Door nu grootschalig in te zetten op het versterken van het lokale aanbod, mogelijk gemaakt door een goed werkend registratiesysteem, leggen we een fundament voor de komende jaren, waarin netwerkzorg, ontschotting van financiering en samenwerking een vanzelfsprekendheid worden. En als mooie bijkomstigheid kan ik als betrokken huisarts nu en naar de toekomst toe mijn zorg, ook de terminale zorg, lokaal verantwoord en dichtbij blijven leveren.

Marcel Kerkhoven, huisarts in Brummen

Lees hier meer artikelen met Marcel Kerkhoven.

Dit stuk is op persoonlijke titel geschreven.Reageren kan hieronder of via mkerkhoven@meidoorn.info.