In het Raamplan Artsopleiding 2020 is preventie een sleutelbegrip. Alle artsen – ook huisartsen – horen hierin een actieve rol te spelen, vinden de opstellers.
Het is logisch dat het Raamplan Artsopleiding eens in de zoveel jaar wordt herzien. Het vak van de arts verandert immers door technologische ontwikkelingen en door veranderingen in patiënten en samenleving. “Vooral de afgelopen jaren waren er heel veel ontwikkelingen”, zegt Marjolein van de Pol, kaderarts ouderengeneeskunde en opleidingsdirecteur geneeskunde (Radboudumc). “Mensen leven langer, ook met ernstige ziekten, ze hebben vaak meerdere aandoeningen tegelijk en er zijn steeds meer diagnostische en therapeutische mogelijkheden. De ontwikkelingen volgen elkaar steeds sneller op, zodat er ook steeds minder jaren zitten tussen de update van de raamplannen. Wel is het Raamplan Artsopleiding 2020, waaraan ik heb meegewerkt, zo opgesteld dat de geformuleerde competenties ruimte bieden bij toekomstige ontwikkelingen te blijven aansluiten.”
Preventie voorop
Opvallend aan het Raamplan Artsopleiding 2020 is de nadrukkelijke aandacht voor preventie, het voorkomen van ziekte en onnodige zorg en een persoonsgerichte benadering. “De grootste verandering is feitelijk dat de opleiding zich heel lang grotendeels binnen de ziekenhuismuren heeft afgespeeld”, zegt Van de Pol. “Dat is nu heel nadrukkelijk aan het veranderen. Neem de patiënten met een verhoogde bloeddruk of diabetes. De zorg voor hen speelt zich nu voor een groot deel af in de eerste lijn. Die verschuiving van de zorg betekent dat op andere plekken dan alleen in het ziekenhuis meer artsen nodig zijn: in de huisartspraktijk, de ouderenzorg en de publieke gezondheidszorg. En preventie heeft een belangrijke plaats gekregen. Terecht want we hebben geleerd dat leefstijlfactoren zoals overgewicht en sedentaire levensstijl een risico vormen. En dat zijn niet alleen ouderen, zoals de huidige coronapandemie heel duidelijk laat zien. Dit besef vraagt om een ander perspectief op preventie.”
JZOJP
De nadruk voor preventie en het voorkómen van onnodige zorg is geheel in lijn met het beleid van het ministerie van VWS. Kijk maar naar de Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP), dat nadrukkelijk gericht is op het vervangen, verplaatsen en voorkomen van zorg. “Als opstellers hebben we ons gericht op ontwikkelingen in maatschappij en zorg, niet op het VWS beleid”, zegt Van de Pol. “Wel was iemand van VWS vertegenwoordigd in de commissie. En natuurlijk is dat beleid niet voor niets ontwikkeld. Niet gek dus dat we na voltooiing van het raamplan tot de conclusie kwamen dat we op dezelfde punten nadruk leggen. Goede ideeën ontstaan meestal niet op één plek.”
Toch weerspreekt Van de Pol dat het raamplan naast geneeskundig ook financieel ingegeven zou zijn. “Wij hebben echt vanuit de medische expertise gekeken”, zegt ze. “Natuurlijk is het wel evident dat nooit geld aan onzinnige zorg uitgegeven zou mogen worden. En bovendien: voor artsen is maatschappelijk verantwoord handelen een van de kerncompetenties. Artsen hebben een verantwoordelijkheid om correct met de beschikbare financiële middelen om te gaan. Toen ik in de jaren negentig werd opgeleid, kwam de vraag wat een behandeling kost en oplevert niet aan bod. Voor de individuele arts is het nog steeds moeilijk hierin een goede afweging te maken. Daarom is het raamplan ook nadrukkelijk gericht op bewustwording op dit gebied.”
Leefstijl
Het raamplan beschrijft de eindtermen voor de geneeskundige opleidingen. “Het is de basis voor herziening van de wetgeving op dit gebied”, zegt Van de Pol. “De opleidingen zijn dus verplicht hun curricula hierop aan te passen. De meeste opleidingen zijn hier al goed mee bezig geweest. Maar er zijn nog wel wat slagen te maken, vooral waar het om preventie en toekomstbestendige zorg gaat. Om preventie uitdrukkelijk niet te zien als iets van de ander maar van ons allemaal. Als je als arts een patiënt met overgewicht alleen een pil tegen hoge bloeddruk geeft en niet het gesprek aangaat over leefstijl, doe je het niet goed.”
Wat betekent dit voor de huisartsen? Die hebben in de Woudschoten Conferentie medisch generalistisch en gezamenlijk als hun kernwaarden benoemd. “De huisartsen zijn van de medisch-generalistische zorg en daarvan is leefstijl een onderdeel”, zegt Van de Pol. “Als ik de huisartsen goed begrijp, denk ik dat ze bedoelen dat collectieve preventie – zoals wandelen met patiënten of voordrachten in de wijk – niet tot hun kerntaken behoort. Maar als ik als huisarts bij de individuele patiënt niet diens context meeneem, beoefen ik mijn vak niet goed. En preventie is een onderdeel van die context. Als huisarts ben je wel degelijk van de individuele preventie. In de Nijmeegse geneeskundeopleiding dragen huisartsen bewust bij aan een groot deel van de opleiding, omdat zij naar de hele patiënt kijken. Dat leert studenten geneeskunde dat het om het brede perspectief gaat, binnen en buiten het ziekenhuis.”
Lees hier deel 7 van de serie.
De hele serie lezen? Hier vindt u het dossier.
Hoe is de betrokkenheid van patiënten geweest bij de tot totstandkoming van het raamplan? Zij weten wellicht meer over de haken en ogen bij ‘preventie’ en kunnen een welkome aanvulling geven. Juist bij preventie is het belangrijk dat het niet in ijzer gegoten is, maar dat er ontwikkelruimte is. Ruimte voor inzichten van mensen over wie gesproken wordt. Een 60-jarige DM-2 ‘patiënt’ en ggz naastbetrokkene.
Terechte vraag Anneriek. Even terecht als de observatie die je eerder al in het verlengde van deze artikelenreeks plaatste op LinkedIn, namelijk dat de invloed van mensen, burgers op preventie gering is. Heb je een suggestie voor hoe een burgerinitiatief op dit gebied vorm zou kunnen krijgen?